Μα γιατί το μέλι δεν είναι vegan;
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
- Words: Άννα Χαλικιά
Τρώνε οι vegans μέλι; Κι αν όχι, γιατί; Δεν είσαι ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος που αναρωτιέται. Για την ακρίβεια μέχρι προσφάτως κι εγώ (η μη vegan) είχα την ίδια απορία. Επειδή οι απόψεις διίστανται -ακόμα και ανάμεσα σε vegans- θέλω να τονίσω το γεγονός ότι το παρόν κείμενο δεν εκθέτει την δική μου οπτική γωνία, αλλά απλώς παρουσιάζει την επικρατούσα στάση απέναντι στο προϊόν. Έκανα λοιπόν την έρευνά μου και σου παραθέτω τους λόγους για τους οποίους το μέλι δεν ανήκει σε μια vegan διατροφή καθώς και με τι μπορείς να το αντικαταστήσεις σε γλυκές και αλμυρές συνταγές.
Πρώτα απ’ όλα, τι είναι το μέλι;
Πάνω-κάτω το ξέρεις το μέλι: από τα πιο δημοφιλή προϊόντα της χώρα μας. Είναι αυτό το παχύρρευστο, γλυκό υγρό με το -συνήθως- χρυσαφένιο χρώμα, που παράγουν οι μέλισσες. Συλλέγουν το νέκταρ των φυτών μεταφέροντάς το στο δεύτερο στομάχι που διαθέτουν, το μεταβάλλουν σε πυκνότερης μορφής υγρό για την τροφή τους και το αποθηκεύουν στις κηρήθρες τους. Πιο αναλυτικά, με το που ολοκληρώσουν την συλλογή, επιστρέφουν στο μελίσσι και περνούν το νέκταρ από το στομάχι τους σε άλλη μέλισσα και αυτό συνεχίζεται από μέλισσα σε μέλισσα, μέχρι να είναι έτοιμο να αποθηκευτεί. Όταν πήξει αρκετά από την σταδιακή απώλεια νερού, οι μέλισσες το σφαλίζουν με τις κηρήθρες τους. Έτσι μπορεί να μείνει πολύ καιρό προστατευμένο, μέχρι τους χειμωνιάτικους μήνες που δεν υπάρχουν άνθη και άρα νέκταρ, εξασφαλίζοντας τροφή στις μέλισσες.
Πως συλλέγουν το μέλι οι άνθρωποι;
Οι μέλισσες κρατώνται σε τεχνητά, συνήθως ξύλινα, καδραρισμένα μελίσσια. Η εξαγωγή μελιού γίνεται κατα τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες, μετά την μεγάλη παραγωγή νέκταρ στα φυτά της κάθε περιοχής. Για να γίνει η συγκομιδή, οι μελισσοκόμοι χρησιμοποιούν ξέστρα, δηλαδή μεταλλικά “μαχαίρια” για να σηκώσουν τα πλαίσια-μελίσσια και να προχωρήσουν με την αφαίρεση του προστατευτικού κεριού και την μεταφορά τους σε εξαγωγείς μελιού. Οι εξαγωγείς μελιού, φυγοκεντρικές δηλαδή μηχανές, βγάζουν από τα τεχνητά μελίσσια το μέλι, το οποίο έπειτα φιλτράρεται για να διαχωριστεί το ακατέργαστο μέλι από άλλα υλικά (π.χ. απομεινάρια κεριού).
Γιατί το μέλι δεν θεωρείται vegan;
Το μέλι δεν θεωρείται vegan γιατί -πρωτίστως- για να το συλλέξουν οι άνθρωποι, εκμεταλλεύονται τις μέλλισες. Οι μελισσοκόμοι δεν αφήνουν τις μέλισσες να ζήσουν στα φυσικά τους μελίσσια, αλλά τις διατηρούν σε τεχνητές συνθήκες, με σκοπό να πάρουν από αυτές το μέλι. Θυμίζουμε ότι οι μέλισσες παράγουν μέλι για έναν πολύ συγκεκρικένο λόγο: αποτελεί την μόνη τροφή τους κατά τους κρύους, χειμερινούς μήνες.
Απώτερος σκοπός της οργανωμένης μελισσοκομίας (και όχι αν κάποιος ασχολείται σε πολύ μικρή κλίμακα, σαν χόμπι), είναι το κέρδος. Επομένως η αύξηση του κέρδους μπαίνει πάντα σε προτεραιότητα, εις βάρος της ζωής των μελισσών. Πολύ συχνά -ειδικά σε μελισσοκομεία μαζικής παραγωγής- οι μέλισσες εκτρέφονται έτσι ώστε να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους: αυτό πλήττει την γενετική ποικιλία του είδους, κάνοντάς τες πιο επηρρεπείς σε αρρώστιες και γενετικά προβλήματα. Κάποιοι μελισσοκόμοι κατα καιρούς αφανίζουν μεγάλο μέρος των μελισσών τους, για να κρατήσουν χαμηλό το κόστος κατά τους χειμερινούς μήνες, ψαλιδίζουν τα φτερά των βασιλισσών, για να τις εμποδίσουν από το να δραπετεύσουν και να δημιουργήσουν νέες, φυσικές αποικίες και αντικαθιστούν το θρεπτικό μέλι που χρειάζονται οι μέλισσες, με άλλο φθηνό υποκατάστατο ζάχαρης.
Super Tip
Προσωπικά, αλλά και γενικά στο Madame Ginger, αγαπάμε πολύ το μέλι, το απολαμβάνουμε σε σχεδόν καθημερινή βάση και το χρησιμοποιούμε σε πολλές γλυκές αλλά και αλμυρές συνταγές μας. Ασχέτως αν είσαι vegan ή όχι, εάν σε απασχολεί η αντιμετώπιση των μελισσών, μπορείς να επιλέγεις μέλι μικρότερων παραγωγών που δεν εφαρμόζουν τακτικές που αναφέρουμε πιο πάνω, αλλά παράγουν μικρότερες ποσότητες μελιού, κρατώντας και το επίπεδο ποιότητας του τελικού προϊόντος πιο υψηλό.
Με τι αντικαθιστούν το μέλι οι vegans;
Υπάρχουν διάφορα γλυκά υποκατάστατα του μελιού, που χρησιμοποιούνται τόσο ωμά (π.χ. πάνω στο ψωμί) όσο και σε συνταγές. Μερικά από αυτά είναι το σιρόπι σφενδάμου (maple syrup), με το οποίο μπορείς να γλυκάνεις αυτό το ρυζόγαλο καρύδας ή τους τηγανητούς λουκουμάδες, το νέκταρ αγαύης, το σιρόπι ρυζιού, το χαρουπόμελο, η μελάσα, η βύνη κριθαριού (orzo malt) και το νέκταρ καρύδας. Όλα αυτά ίσως να σου ακούγονται “εξωτικά” και δυσεύρετα, όμως με την σημαντική εξάπλωση του βιγκανισμού που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, μπορείς πλέον να τα βρεις σε καταστήματα με βιολογικά και προϊόντα ειδικής διατροφής, καθώς και τμήματα των μεγάλων σουπερμάρκετ, που απευθύνονται στο συγκεκριμένο κοινό.
#FeedYourDreams,
Anna
Θέλουμε την γνώμη σας!
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
- Words: Άννα Χαλικιά
Θεωρώ απαραιτητες 3 παρατηρήσεις σε παραμέτρους που δεν τονίστηκαν επαρκώς στο άρθρο:
1: Το μέλι είναι ο εμετός της μέλισσας. Να μην φοβόμαστε να το πούμε αυτό. Όπως το αυγό είναι η περίοδος της κότας. Εκκρίσεις και τα δύο.
2: Δεν έχει κάποια ιδιαίτερη θρεπτική η “αντιοξειδωτική” αξία. Αν επιθυμείτε μπορείτε να το διασταυρώσετε. Μπορώ να σας παραθέσω και άρθρο…
3: Όσο εξασθενούν οι μέλισσες από την εκμετάλλευση, τόσο θα εξαφανίζονται. Νομίζω όλοι γνωρίζουμε ότι αν εξαφανιστούν οι μέλισσες, θα εξαφανιστουμε κι εμείς.
Μία ερώτηση σε εσάς που τα ξέρετε όλα αν δεν υπήρχαν μελισσοκόμοι θα υπήρχαν μέλισσες; Αν δεν γνωρίζετε μη γράφετε ότι να είναι, ρωτήστε κάποιον επιστήμονα του είδους να ενημερωθήτε.
Αγαπητέ Βρασίδα καλησπέρα. Δεν τα ξέρω όλα και δεν υποκρίνομαι κάτι τέτοιο, το μόνο σίγουρο. Εάν διαβάσατε ολόκληρο το κείμενο, θα καταλάβατε ότι δεν εκφράζω την προσωπική μου θέση απέναντι στο μέλι, ή μάλλον στο μοναδικό σημείο που την εκφράζω, αναφέρω πως το χρησιμοποιώ καθημερινά και είναι ένα προϊόν που αγαπώ. Το παρόν άρθρο εκθέτει (πολύ συνοπτικά και απλοϊκά, το ομολογώ) τους λόγους για τους οποίους οι περισσότεροι vegans δεν καταναλώνουν μέλι. Ήταν μια απορία που είχα και εγώ για πολύ καιρό. Δεν είναι ένα κείμενο κατά της μελισσοκομίας και λυπάμαι πολύ αν το εκλάβατε ως τέτοιο. Εδώ είμαστε, για να κάνουμε συζήτηση.
Το μέλι είναι ένα από τα πιο υγιεινά και θρεπτικά προϊόντα που θα μπορούσαμε να φάμε. Το ότι μια μερίδα ανθρώπων δεν θέλει να το φάει για τους λόγους τους, είναι απολύτως λογικό. Προσωπικά οι λόγοι που διάβασα είναι αστείοι ώστε να μην το βάλεις στην διατροφή σου.
Καλησπέρα συνχαρητηρια για το όμορφο blog αλλά θα ήθελα να προσθέσω κάτι στο άρθρο. Είμαι ερασιτέχνης μελισσοκόμος και μου κάνει μεγάλη εντύπωση όλο αυτό. Καταρχάς πρέπει να γνωστοποιηθει το ότι πλέον οι μέλισσες δεν γίνεται να ζούνε δίχως την φροντίδα του μελισσοκομου!! (Το τονίζω φροντίδα, όχι φυλακισμένες γιατί οι μέλισσες είναι πάντα ελεύθερες) Ο κύριος λόγος είναι ένα τσιμπουρι που λέγεται varroa. Αυτό πλέον συναντάτε σε όλες
τις μέλισσες παγκοσμιος!! Αυτός είναι πλέον ο μεγαλύτερος εχθρός της μέλισσας και υπαρχή ΠΑΝΤΟΥ στον πλανήτη γη!! Φυσικά υπάρχουν και πολλοι άλλοι εχθροί για τις μέλισσες. Το συμπέρασμα αυτό είναι ότι δίχως μελισσοκομους τέλος οι μέλισσες άρα τέλος και η επικονιαση άρα τέλος και οτιδήποτε έχουν στο μενού οι vegan. Επίσης το κόψιμο του φτερού της βασίλισσα, το οποίο θεωρώ ανούσιο, καποιοι μελισσοκόμοι το κάνουν για να τις εμποδίσουν την σμηνουργια δηλ. Όπως είναι η κατάσταση πλέον αυτό σημαίνει τις αποτρέπουν να αυτοκτονησουν!! Θα συμφωνήσω μόνο στο ότι σε βιομηχανικο επίπεδο μελισσοκομίας οι μέλισσες δεν φροντίζοντε στο επίπεδο που θα πρεπε. Υ. Γ απάντηση στο σχόλιο πάνω. Να μην μιλάς για πράγματα που δεν έχεις ιδέα το ότι διάβασες ένα άρθρο δεν σημαίνει τίποτα η μελισσοκομία είναι επιστήμη και αγάπη με ένα άρθρο δεν μαθαίνεται. Το μέλι και όλα τα προϊόντα της μέλισσας είναι τρομερά. Η μέλισσα έχει αποθήκη μελιού και μετά είναι το στομάχι της. Δεν μιλάμε για εμετό έλεος δηλαδή.
Κυρία Ιφιγένεια σας βλέπω πολύ ενημερωμένη σχετικά με την μέλισσα. Λύστε μου λοιπόν και τις δικές μου απορίες. 1)ο προλοβος της μέλισσα τι ακριβώς είναι; 2) όλα αυτά τα φοβερά ένζυμα που έχει το μέλι δεν έχουν καμία αξία; 3) άμα ο άνθρωπος δεν ασχοληθεί με την μελισσοκομία οι μέλισσες θα ζούνε όμορφα και ωραία δίχως πρόβλημα; 4) η βαρροα τι είναι; 5) τα τρόφιμα που τρώνε άνθρωποι και ζώα σε τι ποσοστό εξαρτώνται από τις μέλισσες; 6) υπάρχουν και άλλα προϊόντα από τις μέλισσες; μήπως και αυτά είναι άχρηστα; 7) εμετό κάνουν γιατί αρρωστενουν επειδή δεν φόρεσαν ζακετουλα μήπως; σας ευχαριστώ αναδρομικά για τις πολύτιμες πληροφορίες σας θα πρέπει να ασχοληστε χρόνια με τις μέλισσες από τι καταλαβαίνω.
Σαν μελισσοκομος εχω να πω το εξης:
1) Χωρις να ασκουμε εμεις αυτο το τοσο “ανήθικο ” επαγγελμα θα ειχατε και εσεις και εμεις λιμοκτονησει, γιατι απο τα αγρια μελίσια δεν καλύπτετε η αναγκη της επικονίασης ουτε για πλάκα ,ιδίετερα μεχρι να αναπτυχθει φυσική αμυνα κατα του Βαρόα.
2)Αλήθεια πως θα χαρακτήριζες εναν άνθρωπο που εις γνωσης του αντικαθιστά μια υπερτροφή οπως το μελι με σιρόπι ρυζιού, για τον τιτλο του Vigan?
3)Επηδεί ειμαι απο επαρχία , μόνο αθώα δεν είναι τα λαχάνικα πολλές φορές.
Οπως και οι Χήπεις όπως και οι Ίμο έτσι και η μόδα του Vigan θα περάσει αφου κάνει το κύκλο.
Αν και ο καθένας μπορεί να έχει την γνώμη του και αυτό είναι σεβαστό, καλό θα ήταν να μην καθορίζουν την ζωή του και τις συνήθειες του απλώς μερικά blog στο instagram. Έρευνα και προπάντως λογικότητα σε όλα.
Η καθολική παύση κατανάλωσης ενός προϊόντος για το εμπαργκο σε μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν αθέμητα μέσα κ κακές πρακτικές για το κέρδους είναι κατά τη γνώμη μου επιπόλαιη μη πω καλύτερα ανώριμη τακτική. Κανόντας εμπάρκο σε μεγάλους παραγωγούς, κάνοντας έρευνα αγοράς, βρίσκοντας μικρούς παραγωγούς κ γενικά μελετώντας το τι συμβαίνει είναι πιο σωστή στάση.
Ακόμα, το μέλι είναι ένα από τα λίγα πλεον αγνά προϊόντα που μπορούμε να βρούμε με μια σχετική ευκολία (σχετική αν πρέπει να βρεις έναν μικρό παραγωγό όπως έγραψα πιο πάνω), έτσι το να το στερούμαστε ή αντικαθιστόντας το με ένα υποκατάστατο το βρίσκω αρκετά ανούσιο. Μη πω πως επειδή η “επιχειρηματικότητα” έχει βρει το νεο αυτό trend που έχει προσελκύσει εκατομμύρια followers, έχει στήσει τη “νεα” αυτή βιομηχανία με δικά της προϊόντα που πείθουν τους ανθρώπους ακόμα κ να αντικαταστήσουν το μέλι με το δικό τους brand…
Αντιλαμβάνομαι ότι το άρθρο δεν απειχεί θέσεις σας. Συγχωρέστε με να πω όμως ότι όταν δεν επαναλαμβάνετε το “ισχυρίζονται οι βίγκανς ότι υπάρχει εκμετάλλευση” ή κάτι παρόμοιο, μοιάζετε να τις οικειοποιείστε . Δεν γνωρίζω αν και πόσο δίκιο έχουν. Θα μπορούσαν να στηρίξουν τη προσπάθειά τους στο υγιεινό του πράγματος.
Εδώ όμως πρόκειται για Στάση Ζωής και κάθε στάση ζωής υποκρύπτει και την Πολιτική και την Οικονομία. Φυσικά δεν αναφέρομαι στη περιρέουσα Ελληνική ακόμη και Παγκόσμια πραγματικότητα όπου επικρατεί η σαχλαμάρα. Αλλά να…
Χεόνια πριν διαβάζαμε για τα “Ψεύτικα Κρέατα” που θα μας ταϊζουν κατασκευασμένα σε εργοστάσια και ανατριχιάζαμε.
Σήμερα, τώρα αυτό αποτελεί μια ΤΡΟΦΗ στα χέρια των Βίγκανς που οπως διαβάζω “Μυρίζει κρέας, έχει τη γεύση κρέατος, μοιαζει με κρέας ΑΛΛΑ δεν είναι1”
Με ενοχλεί, εξάλλου καλή μου, όπως συμβαίνει ας πούμε τη Καθαρά Δευτλερα , τότε που γεμίζει ο άνθρωπος το τραπέζι του με τα Κολασμένα της Νηστείας του. Καραβίδες, Αστακούς, Μύδια, Στρείδια, γυαλιστερές και ότι φανταστείς. Έτσι και οι Καρποφάγοι Βίγκανς. Κατασκευάζουν από τους Καρπούς των Δέντρων χιλιάδες διαφορετικών πλούσιων φαγητών . Δεν αρκούνται σε φασόλια βραστά, καμιά πατάτα βραστή, μερικά αμύγδαλα, πολύ νερό και ύπνο. Και δώστου να ανεβαίνουν οι τιμές των ξηρών καρπών μιας και βρήκαμε νέα πελατεία. Βέβαια είμαστε ακόμη στην αρχή.
Όλα τα παραπάνω είναι ΣΚΟΡΠΙΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ λόγω του ότι ε πρόλαβαν άλλοι.
Έτσι θα συνεχίσω φυσικά αναρωτούμενος. Ποιος είπε σε αυτή την Ομάδα Ανθρώπων ότι μόνο ΤΑ ΖΩΑ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ;
Τα δέντρα, τα λουλούδια, τα φυτά, οι καρποί , ποιος Ορκίζεται από αυτούς ότι δεν Πονάνε όταν Βιαίως αποκόπτονται; Προσωπικά τους ΕΓΚΑΛΩ για ΚΑΚΟΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ σε κάθε λογής Καρποφόρο δένδρο, αφού έχουν πέσει πάνω τους, μη τρώγοντας σχεδόν τίποτα άλλο, και αποψιλώνοντάς τα ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΜΜΕΝΟΙ τη παραμικρή τους παροχή.
Κλείνοντας. με ένα υστερόγραφο ερώτημα.
Υγ . Κάπου στην Ασία νομίζω (σίγουρος δεν είμαι) υπάρχει ένα είδος Αιλουροειδούς σαν Μεγάλη Γάτα. Αυή η … γάτα λοιπόν καλή μου φίλη, γευματίζει τους καρπούς ενός Ειδικού Φυτού. Οι καρποί αλέθονται στο στομάχι της έρχονται σε ζύμωση με τα στομαχικά και άλλα υγρά της γατούλας. Όπως είναι φυσικό, κάποτε το φαγωμένο ζώο ΕΚΒΑΛΕΙ ως Απορρίμματα ότι περίσεψε. Οι Νρόπιοι μαζεύουν αυτά τα απορρίμματα της γάτας, τα αφήνουν να ξεραθούν (πώπω τι λέμε τώρα, αν και νομίζω ότι το γνωρίζετε) και πέρνουν το απομεινάρι του καρπού που βρίσκουν . Τον επεξεργαζονται κατάλληλα και τον βγάζουν στο εμπόριο. Όταν ανοίξουν και πάλι τα μαγαζιά αναζητείστε , αν θέλετε στα ενημερωμένα καφέ, να πιείτε ένα μικρό φλυντζάνο. Είναι ΠΕΝΤΑΝΟΣΤΟΜΟΣ ΛΕΝΕ. Όμως στοιχίζει περίπου 80 Ευρώ (το φλυντζάνι)…
Το ερώτημα είναι: Τι κάνουν οι Βίγκαν με αυτό το Παρασκέυασμα; Το δέχονται; Το απορρίπτουν; Γιατί ρωτάω.
Γιατί είναι Ζωϊκό Παράγωγο, το επεξεργάστηκαν οι Ανθρωποι, το εκμεταλλεύτηκαν με σκοπό το Κέρδος, αλλά η γάτα σε καμία περίπτωση δεν είναι περιορισμένη και κατευθυνόμενη από τον Άνθρωπο, το προς επεξεργασία “προιόν” δεν λήφθηκε βιαιως, δεν είναι καν πρωτογεννής ύλη αλλά απόρριμμα της γαλής, αυτή δεν θα το επαναχρησιμοποιούσε επουδενί.
ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΜΕ ΑΥΤΟ. ΤΟ ΑΡΝΟΥΝΤΑΙ Ή ΤΟ ΑΠΟΔΕΧΟΝΤΑΙ;
Πολύ ενδιαφέρον άρθρο, και για το μέλι δίνετε επαρκές πληροφορίες, και για τα υποκατάστατα του!!!
Οι ιδιότητες του μελιού είναι γνωστές απο την εποχή Ιποκράτη. Τωρα όσον αφορα την εκμετάλευση οι Μελισσοκόμοι σέβονται και αγαπάνε τη μέλισσα όσο κανένας άλλος. Φροντίζουν και πολλαπλασιάζουν τους πληθυσμούς των μελισσών, εκμεταλευόμενοι το μέλι τους, Ομως αυτο δεν προκαλεί καποια καταπονηση στις μέλισες. Οι μελισσες παντα αποθηκευουν πολυ παραπανω μελι απο οτι χρειαζονται. Ο σωστος μελισσοκομος τρυγαει το μέλι αυτο και πάντα αφηνει και μέλι για τους χειμερινούς μήνες, χωρίς να εκμεταλεύεται λησρικα το μελισσι. Πλέον η σχεση μελισσας και μελισσοκομου είναι μια σχέση συμβίωσης. Για τους VIGAN δεν είναι γνωστο πως οι μέισσες απειλούνται απο το άκαρι βαρρόα και κυρίως το σύνδρομο κατάρευσης μελισσών που οφείλεται σε πολλούς παράγωντες, όπως και η μολυνση του πλανητη. Αν δεν υπηρχε ο μελισσοκομος να φροντισει τις κυψέλες οι μελισσες θα ήταν πολυ λιγότερες, κι αυτο το αποδεικνύουν ερευνες. Υπαρχει λοιπόν μια σχέση συμβίωσης και όσο ασκείται μελισσοκομία τόσο αυξάνονται τα μελισσια στον πλανητη.
Μην ξεχνάμε το εκπληκτικό, αρωματικό πετιμέζι! Το κύριο υποκατάστατο του μελιού πιστεύω. Επίσης είναι και ντόπιο προϊόν σε σχέση με άλλα που αναφέρθηκαν, γιατί σημασία έχει και η ενέργεια που καταναλώνεται στις μεταφορές για να έρθει ένα υλικό στο πιάτο μας.
Τώρα η συζήτηση για το αν πρέπει να καταναλώνουμε μέλι είναι πολύ μεγάλη, όπως και αν προστστεύουν οι μελισσοκόμοι τις μέλισσες από κινδύνους που ο άνθρωπος ιστορικά γέννησε με την αλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης.
Το σίγουρο είναι ότι ο χορτοφαγικός τρόπος ζωής ήρθε για να μείνει ή μάλλον επιτέλους ξαναήρθε, δεν είναι απλά μια μόδα (διότι μάλλον ιδιωτικά συμφέροντα “επέβαλαν” τον ανθυγιεινό κατά βάση κρεατοφαγικό τρόπο διατροφής). Ισως όχι αυστηρά, για να αντικαταστήσουν όλοι πλήρως τα όλα ζωικά προϊόντα. Από εκεί και πέρα βέβαια ξεκινάει άλλη μεγάλη συζήτηση για το τί ειναι πραγματικά βίγκαν συστατικο, οικολογικά και ηθικά. Ας μην ξεχνάμε και την εκμετάλλευση των ανθρώπων εκτός από τα υπόλοιπα ζώα (βλέπε παραγωγή καφέ ή σοκολάτας).